Konflikt, spór, mediacje

Czym jest konflikt?

Zrozumieć konflikt

W zeszłotygodniowym artykule pisałem o moich doświadczeniach z konfliktami oraz o tym jak skłoniły mnie one do zostania mediatorem. Każdy z nas intuicyjnie rozumie czym jest konflikt. Warto jednak sięgnąć do literatury by w usystematyzowany sposób wyjaśnić czym jest i w jaki sposób rodzi się konflikt. Pomoże to w zrozumieniu tego czym właściwie zajmujemy się jako mediatorzy.

Etymologia wyrażenia konflikt nie budzi wątpliwości. Wywodzi się ona z łacińskiego czasownika confligo, który oznacza uderzanie, ścieranie się, walczenie ze sobą bądź też od wyrażenia conductus oznaczającego zderzenie[1]. Większy od etymologii problem sprawia podanie jednoznacznej definicji konfliktu, gdyż tych występuje w literaturze całkiem sporo.

Mnogość definicji konfliktu

Popularna Encyklopedia Powszechna definiuje konflikt jako wszelkie zetknięcie się sprzecznych dążeń, niezgodność interesów, poglądów,(…), wyszczególniając również konflikt społeczny, jako stosunek między grupami lub klasami społecznymi, wynikający ze sprzeczności ich żywotnych interesów, a także sprzeczności wartości i celów uznawanych przez te grupy[2]. Warto jednak zauważyć, iż owa sprzeczność interesów, wartości lub celów nie musi być sprzecznością absolutną. Często dotyczy ona tylko jednej sprawy, podczas gdy w większości z nich, strony posiadają wspólne interesy, wartości i cele. Uświadomienie tego stronom może pomóc w rozwiązaniu ich konfliktu (podziękowania dla Ani Solak za słuszną uwagę).

D. G. Myers definiuje konflikt jako spostrzeganą sprzeczność podejmowanych działań bądź stawianych sobie celów[3]. K. Bargiel-Matusiewicz określa konflikt, jako specyficzny rodzaj relacji, wymagający uczestnictwa co najmniej dwóch stron mogących wywierać na siebie wpływ, przy czym wpływ ten musi być postrzegany jako negatywny przynajmniej przez jedną stronę[4]. A. Cybulko podaje definicję autorstwa J. Bouldinga, zgodnie z którą konflikt jest formą współzawodnictwa między ludźmi lub grupami. To sytuacja, w której co najmniej dwie zależne od siebie osoby są w sporze o ograniczone zasoby, czy też realizację interesów, które są bądź zdają się być nie do pogodzenia[5].

A. Kalisz definiując konflikt, wskazuje na zetknięcie sprzecznych celów, wynikających m.in. z potrzeb i pragnień. Czym jednak są wspomniane potrzeby i pragnienia? Otóż potrzeba jest odczuwalnym brakiem jakiegoś dobra, przy czym brak ten ma podłoże natury biologicznej lub psychicznej (w tym emocjonalnej). Ów brak motywuje do podjęcia aktywności mającej na celu jego likwidację, co prowadzi do zaspokojenia potrzeby. Niemożność zaspokojenia potrzeby może powodować poczucie niezrealizowania, a nawet zagrażać zdrowiu oraz życiu. Niezrealizowanie potrzeby może również prowadzić do sytuacji konfliktowych, mających u swego podłoża frustrację. Pragnienia są natomiast potrzebami wyższego rzędu, które w swej naturze podobne są do potrzeb, jednak ich zaspokojenie jest mniej istotne. Autorka zwraca również uwagę, że podmioty konfliktu postrzegają siebie nawzajem jako przeszkodę w osiągnięciu celów[6]. Można zauważyć podobieństwo tego spostrzeżenia do przytaczanego już wcześniej postrzegania wpływu na siebie, jako negatywnego.

Konflikt społeczny a konflikt wewnętrzny

Powyższe definicje odnoszą się do konfliktu natury społecznej. Poza tego typu konfliktami wyróżnia się również konflikty wewnętrzne (psychiczne), których doświadczają jednostki. Jak zauważa A. Słaboń, konflikty wewnętrzne mogą przeradzać się w konflikty społeczne, lecz także konflikt społeczny może wywoływać konflikt wewnętrzny jednostki[7]. Konflikt psychiczny nie jest rzecz jasna przedmiotem mediacji, choć może mieć on wpływ na możliwe do mediowania konflikty społeczne.

A. Słaboń zauważa, iż konflikt uznaje się za społeczny, gdy występuje on co najmniej na poziomie międzyjednostkowym, choć są pewne wyjątki związane z konfliktami wynikającymi z indywidualnych cech jednostek. Niektóre cechy osobowości jednej osoby mogą wywoływać frustrację u innej, przez co dochodzić będzie do konfliktów, jednakże trudno jego zdaniem uznać je za konflikt społeczny[8]. Istotna jest także świadomość konfliktu, będąca aspektem natury subiektywnej. Aspekty obiektywne, takie jak niezgodność interesów lub niepodzielność dóbr, czy też ich ograniczone zasoby, mogą być uznane za obiektywne warunki sprzyjające zajściu konfliktu, tj. sytuację konfliktową. Gdy do tych czynników zostanie dodany czynnik subiektywny będący świadomością konfliktu, wówczas sytuacja konfliktowa przeradza się w konflikt. Świadomość konfliktu lub jej brak pozwala odróżnić konflikt od konkurencji[9]. W literaturze spotyka się też koncepcje konfliktu utajonego[10]. Trudno jednak rozważać takie konflikty w kontekście mediacji, gdyż strony niebędące świadome faktu, że konflikt w ogóle istnieje lub tego, iż może do niego dojść, nie mają powodów wchodzenia w spór na drodze sądowej, czy też rozwiązywania go w sposób polubowny.

Konflikt mediowalny

Powyższe definicje nie precyzują jednoznacznie i zgodnie czym jest konflikt. Spróbujmy jednak na ich podstawie wyszczególnić jego najistotniejsze cechy. Aby konflikt zachodził, spełnione muszą być następujące warunki:

  • istnieją przynajmniej dwie strony konfliktu (np. dwoje ludzi, dwie grupy społeczne), choć nic nie stoi na przeszkodzie, by było ich więcej (wyjątkiem są konflikty psychiczne, w przypadku których konflikt może zachodzić wewnątrz jednostki, nie są one jednak przedmiotem mediacji),
  • strony są zależne od siebie poprzez możliwość wywierania wzajemnego wpływu,
  • przynajmniej jedna ze stron nie jest usatysfakcjonowana naturą oddziaływania na siebie, wzajemnych powiązań, czy też relacji,
  • interesy, cele lub wartości wyznawane przez strony są sprzeczne,
  • przynajmniej jedna ze stron nie jest w stanie zrealizować swoich potrzeb lub pragnień, postrzegając inną stronę jako przeszkodę na drodze ich realizacji,
  • pojawia się świadomość konfliktu.

Tak rozumiany konflikt może stać się przedmiotem mediacji. Aby do niej doszło konieczna jest jednak jeszcze chęć podjęcia mediacji przez wszystkie strony konfliktu oraz mediator, który pomoże osiągnąć stronom porozumienie. Konflikt musi być również mediowalny w rozumieniu prawa. Niektórych konfliktów nie możemy bowiem rozwiązać na drodze mediacji, gdyż nie istnieje formalna możliwość zastosowania tej formy rozwiązania sporu. Są to jednak wyjątki. Większość konfliktów możemy rozwiązać na drodze mediacji, godząc (nieraz tylko pozornie sprzeczne) interesy stron oraz pomagając zachować, a nawet poprawić relację między stronami konfliktu, dbając jednocześnie o realizację ich pragnień i potrzeb leżących u podłoża sporu.


Obraz Gerd Altmann z Pixabay

[1] A. Kalisz, Mediacja jako forma dialogu w stosowaniu prawa, wyd. Difin, Warszawa, 2016, s. 40.

[2] L. Czopek (red. nacz.), Popularna Encyklopedia Powszechna, Tom 8: K, Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków, 1995, s. 218.

[3] D. G. Myers, Psychologia społeczna, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań, 2003, s. 629.

[4] K. Bargiel-Matusiewicz, Negocjacje i Mediacje, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2010, s. 37.

[5] A. Cybulko, Konflikt, w: Mediacje, teoria i praktyka, red. E. Gmurzyńska, R. Morek, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa, 2009, s. 52.

[6] A. Kalisz, Mediacja jako forma…, op. cit., s. 40-42.

[7] A. Słaboń, Konflikt społeczny i negocjacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków, 2008, s. 10.

[8] Ibidem, s. 10-11.

[9] Ibidem, s. 17-18.

[10] A. Cybulko, Konflikt, op. cit., s. 53-54.

Kamil Marszycki

Współpracuje ze Stowarzyszeniem "Mediatorzy Polscy". Absolwent studiów podyplomowych Mediacja i inne metody alternatywnego rozwiązywania sporów na Uniwersytecie Jagiellońskim. Absolwent Finansów i rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie oraz Filozofii na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Doktorant na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Kocha przyrodę, książki i muzykę. Pisze poezję.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *