Moje pierwsze zetknięcie się z tematyką mediacji było dość nietypowe. Ładnych kilka lat temu natrafiłem na książkę Ostatni testament Jonathana Freedlanda, piszącego pod literackim pseudonimem jako Sam Bourne. Nie, książka nie dotyczy mediacji w sprawie spadkowej. Jest to powieść osadzona na Bliskim Wschodzie wokół konfliktu izraelsko-palestyńskiego w czasach tuż po upadku rządu Saddama Husajna. Kluczowy wpływ na rozwiązanie konfliktu może mieć tabliczka, która zniknęła z Muzeum Narodowego w Bagdadzie, a która może być testamentem biblijnego Abrahama.
Zastosowania mediacji – od spraw rozwodowych do międzynarodowych konfliktów
Co to wszystko ma wspólnego z mediacjami? Otóż główna bohaterka, Maggie Costello jest mediatorką. Nie pierwszą z brzegu mediatorką, ale doświadczoną specjalistką z zakresu rozwiązywania międzynarodowych konfliktów. Skutki fiaska prowadzonych przez nią negocjacji pokojowych przytłaczają ją, skłaniając do zajęcia się mediacjami rozwodowymi. Choć bohaterce wydaje się, że przecież techniki mediacji nie mogą być zbyt odmienne w różnych rodzajach mediacji, rzeczywistość zdaje się ją przytłaczać. Mając doświadczenie pomocy w rozwiązywaniu ważkich problemów międzynarodowych nie znosi najlepiej prowadzenia spraw o podział majątku i alimenty.
Perspektywa bohaterki thrillera Freedlanda ukazuje mediacje rozwodowe jako sprawy irytujące, nużące i trywialne w porównaniu do pośrednictwa w decyzjach dotyczących polityki międzynarodowej. Mimo tego przyznam szczerze, że to właśnie wizja zajmowania się sprawami zwykłych ludzi, mimo iż w powieści przedstawiona negatywnie, skłoniła mnie do zajęcia się mediacjami. Pokazała mi, że istnieje narzędzie rozwiązywania konfliktów, które jest proste, tanie i oszczędza stronom sporu niepotrzebnych nerwów.
Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że powieść ta dość dobrze świadczy o tym, iż mediacja może być skutecznie stosowana w tak różnych od siebie sprawach, mogąc pomóc zarówno w rozwiązaniu wielkich międzynarodowych sporów, jak i w ustaleniu wysokości alimentów i sposobu sprawowania opieki nad dziećmi, które w przeciwieństwie do bohaterki Ostatniego testamentu uważam za sprawy niezwykle istotne.
Mediacja jako narzędzie rozwiązywania różnych rodzajów konfliktów
Przez kilka lat powracały do mnie skojarzenia związane z bohaterką Ostatniego testamentu. Zdecydowałem, że chcę zostać mediatorem. Postanowiłem przygotować się najpierw od strony teoretycznej. Jako że w owym czasie studiowałem finanse i rachunkowość, miałem okazję napisać pracę magisterską o mediacjach gospodarczych. Zapoznałem się wtedy dość dobrze z przepisami o mediacji w procedurze cywilnej, które są w większości wspólne dla sporów gospodarczych (którymi zająłem się naukowo) oraz dla tak znienawidzonych przez Maggie Costello sporów rodzinnych, a także wszelkich innych sporów cywilnych.
Oczywiście czytałem wtedy również nieco o sporach innego rodzaju. Czas na prawdziwe zgłębienie wiedzy o nich przyszedł jednak nieco później – na studiach podyplomowych z mediacji i innych metod alternatywnego rozwiązywania sporów. Już samo spojrzenie na plan takich studiów pokazuje jak szerokie zastosowanie ma mediacja.
Chcesz zająć się sprawami cywilnymi, w tym gospodarczymi i rodzinnymi? Mediacja umożliwi Ci ich rozwiązywanie.
A może bliskie są Ci koncepcje sprawiedliwości naprawczej? Mediacja pozwala wykorzystać je w praktyce w sprawach karnych, pozwalając na pojednanie sprawcy i pokrzywdzonego. Podobnie w sytuacji spraw nieletnich, z tą różnicą że będziesz mieć do czynienia ze sprawcą w wieku, w którym zrozumienie własnych błędów i uzyskanie przebaczenia może mieć fundamentalne znaczenie dla jego dalszych wyborów życiowych.
Jeśli chodzi o dzieci i młodzież mediacja znajdzie również zastosowanie w szkole jako mediacja szkolna prowadzona przez dorosłego lub jako mediacja rówieśnicza prowadzona przez samych uczniów. Iluż problemów uniknąłbym w szkole, gdyby ktoś zaproponował naszej uczniowskiej społeczności taką metodę rozwiązywania naszych konfliktów?
A może interesujesz się sprawami administracyjnymi, chcąc przybliżyć państwo obywatelom i nadać urzędom bardziej ludzką twarz. Trudno o lepszą okazję do tego niż mediacja administracyjna, zarówno na etapie postępowania administracyjnego, jak i na późniejszym etapie postępowania sądowoadministracyjnego. Niedawno pisałem na studiach podyplomowych pracę z doradztwa podatkowego, w której dowodziłem, że mamy odpowiednie przepisy, by stosować mediację nawet w sporach podatkowych na etapie procedury sądowoadministracyjnej. Nieco szkoda, że wciąż nie wprowadzono jej w postępowaniu podatkowym, ale i tutaj mogłaby się świetnie sprawdzić, gdyby stworzyć odpowiednie ramy prawne.
Jeśli Twojemu sercu bliskie są sprawy pracownicze, możesz zapoznać się z mediacjami w sporach zbiorowych lub też po prostu z mediacjami z zakresu prawa pracy.
To tylko główne obszary zastosowania mediacji. Coraz częściej jest ona stosowana również w sporach ubezpieczeniowych, akademickich (nie chodzi tu rzecz jasna o spory naukowe, lecz te związane z funkcjonowaniem uczelni), a także w transgranicznych sporach handlowych, w których staje się realną alternatywą dla arbitrażu. Od jakiegoś czasu coraz większy nacisk kładzie też się na mediacje w sporach bankowych, dotyczących m.in. kredytów frankowych. Niedawno pani prezes Eżbieta Damm poinformowała mnie, że Stowarzyszenie Mediatorzy Polscy zajmuje się nimi, w związku z działalnością przy Centrum Mediacji Sądu Polubownego przy Komisji Nadzoru Finansowego. Niewątpliwie jest to ważna działalność, która może pomóc wielu osobom.
Podsumowanie
Mediacja może być stosowana w niemal każdym obszarze życia. Rozwód, spór z sąsiadem, burmistrzem, bankiem, ubezpieczycielem lub pracodawcą – możesz skorzystać z mediacji. Większość sporów od sporów uczniowskich, przez gospodarcze, aż po konflikty międzynarodowe, może zostać zażegnana i rozwiązana przez mediację.
Co niezwykle istotne, mediacja daje Ci szansę nie tylko na rozwiązanie sporu, ale i na utrzymanie lub nawet poprawę relacji w niemal każdej sprawie. Konieczna jest oczywiście dobra wola wszystkich stron i odpowiednie warunki prawne stworzone przez ustawodawcę. Niemniej jednak mediacja jako metoda rozwiązywania sporów daje niesłychanie duże możliwości pozytywnego wpływania na niemal każdą sferę życia. Uniwersalność tego sposobu rozwiązywania sporów chyba nigdy nie przestanie mnie zaskakiwać.
Bibliografia
J. Freedland, Ostatni testament, tłum. L. Z. Żołędziowski, Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz, Warszawa 2010.
Obraz Jackson David z Pixabay
